\n\n
Ethische kwestie: moeten architecten doden-, isoleer- en gevangeniscellen ontwerpen?
Architectuur
In oktober stond een groepje demonstranten voor het Hilton hotel in Toronto met borden met leuzen als 'Voed geen Gevangenissen' en 'Huisvesting, geen Gevangenissen.' De Prison Moratorium Action Coalition protesteerde tegen nieuwe besluiten van het Canadese parlement, waarin verplichte minimumstraffen voor vele misdaden werden vastgelegd en miljarden werden uitgetrokken voor gevangenisbouw. De demonstratie was echter niet gericht tegen de overheid, maar ter gelegenheid van de jaarlijkse bijeenkomst van de Academie van Bouwkunst van Justitie. 'Want wie anders profiteert er van het opsluiten van mensen?', zo redeneerden de actievoerders. De 'profiteurs' waren in dit geval de in Toronto gevestigde architecten Zeidler Partnership met hun senior partner Alan Munn en een aantal van zijn collega's, die in het Hilton hun plannen presenteerden voor een nieuw detentiecentrum in Toronto Zuid. Volgens Munn sloegen ze de plank volledig mis. De plannen van zijn groep hadden niets te maken met de nieuwe overheidsbesluiten, maar betroffen slechts 'de vervanging van een aantal uit 1858 daterende gevangenissen waarin mensen onder erbarmelijk omstandigheden leefden'. Terecht of niet terecht: architecten worden tegenwoordig mede verantwoordelijk gehouden voor politieke besluiten. Het thema stond ook in het Hilton op de agenda: '' heette de lezing van Raphael Sperry, een architect uit Berkeley, Californië. Hij voert al 10 jaar lang campagne om de AIA Code of Ethics and Professional Conduct te wijzigen om architecten te verbieden om isoleer-, dodencellen en executiekamers te ontwerpen en te bouwen. 'Langdurige eenzame opsluiting is folteren. Executiekamers doden mensen. Architecten zouden niet mogen meewerken aan folteringen en moord,' betoogt hij. Op het eerste zicht zou je kunnen denken dat het logisch is dat de AIA zich niet bemoeit met opsluitingspraktijken of de discussie rond de doodstraf. Maar Sperry verwijst naar de ethische standaard 1.4, die stelt dat 'de leden mensenrechten moeten handhaven bij de uitoefening van hun beroep.' In feite is de actie van Sperry een voortzetting van een eeuwenoud debat: hebben architecten de verplichting om de 'condition humaine' te verbeteren? Architecten bouwen voorzieningen voor noodopvang en kwalitatief goede betaalbare woningen voor iedereen. Anderzijds waren er Karl Bischoff en de aan het Bauhaus afgestudeerde SS-architect Fritz Ertl, die tekenden voor een nieuw uitgebreider kamp Auschwitz. In 1776 introduceerden de Philadelphia Quakers het idee van eenzame opsluiting in de Walnut Street Jail om gevangenen de tijd te geven om na te denken. En in 1787 stelde filosoof en jurist Jeremy Bentham een penitentiair panopticon voor, een rond gebouw waarin 1 gevangenisbewaarder in het centrum met een 'alziend oog' alle gevangenen in de gaten kan houden. Hoewel het nooit gebouwd werd, heeft het idee een belangrijke invloed gehad op latere generaties van denkers. De Franse filosoof Michel Foucault beargumenteerde dat het panopticum paradigmatisch was voor een hele reeks van 19e eeuwse 'disciplinaire' instellingen. Men zegt dat de Mexicaans gevangenis ' (Het Zwarte Paleis) werd ontworpen in opdracht van de dictator Porfirio Díaz op basis van Benthams idee. lees verder in