1 procent van de mensen is psychopaat: zo herken je hem of haar

Psychopaten zijn lang niet allemaal seriemoordenaars of andere zware criminelen. De meesten functioneren prima binnen de regel van de wet. Maar ze vertonen wel vaak naar of boosaardig gedrag.

Professor Kasia Uzieblo (VUB), die is gespecialiseerd in psychopathie in de relationele context, legt bij HLN uit hoe je een psychopaat herkent. En ze zegt dat het toch echt vaker mannen dan vrouwen zijn. "Heel wat psychopaten blijven compleet onder de juridische radar. Ze vertonen uiteraard wel grensoverschrijdend gedrag. Ze kwetsen hun medemens, manipuleren collega’s of gaan systematisch liegen en bedriegen. De huidige digitale tools maken het hen enkel makkelijker. Onderzoek van mijn collega in Tilburg heeft zelfs uitgewezen dat mensen die frequent Tinder gebruiken een hogere mate van psychopatische trekjes vertonen.”

Dat een op de vijf CEO's in het bedrijfsleven een psychopaat is, is een fabeltje volgens de psychiater. Meestal vallen ze wel eerder door de mand. Wel is het oppassen geblazen als er eentje op je afdeling rondloopt. “Een psychopaat op de werkvloer kan voor een giftige dynamiek zorgen. Onderzoekers binnen dat werkgebied raden echt aan om een andere job te zoeken. De situatie aankaarten bij hogere instanties haalt vaak weinig uit. Het manipulatieve gedrag van een psychopaat valt moeilijk te bewijzen. En deze mensen zijn heel sterk in het zaaien van verdeling binnen teams. Elke interventie van jouw kant gaat hen het bewijs leveren dat jij de slechterik bent. Zo’n verziekte sfeer trek je niet even recht.”

Denk je met een psychopaat te maken hebben, loop dan onderstaande checklist na. Al moet je volgens Uzieblo voorzichtig zijn met een diagnose. "De kans op overrapportering wordt vrij groot als elke leek die lijst begint te overlopen met zijn nukkige vader of overspelige partner in het achterhoofd."

Maar toch:

1. Oppervlakkige charme en welbespraaktheid2. Sterk opgeblazen gevoel van eigenwaarde3. Prikkelhongerig/neiging tot verveling4. Pathologisch liegen5. List en bedrog en/of manipulatief6. Gebrek aan berouw of schuldgevoel7. Ontbreken aan emotionele diepgang8. Kil/gebrek aan empathie9. Parasitaire levensstijl10. Gebrekkige beheersing van gedrag11. Seksuele losbandigheid12. Gedragsproblemen op jonge leeftijd13. Ontbreken van realistische doelen op lange termijn14. Impulsiviteit15. Onverantwoordelijkheid16. Geen verantwoordelijkheid nemen voor eigen gedrag17. Veel kortere partnerrelaties18. Jeugdcriminaliteit19. Schending van voorwaardelijke invrijheidsstelling20. Criminele veelzijdigheid