Betuttelt Bloomberg dikkerds in New York?

Cola in New York na afgelopen dinsdag Op het gebied van publieke gezondheidszorg was dit de week van het sneuvelen van de wet van Bloomberg. De regel dat de grootste verpakking frisdrank in New York maximaal een halve liter mag zijn werd door een rechter verboden. Michael Bloomberg, de burgemeester van New York heeft van de strijd tegen obesitas zijn missie gemaakt. Hij voerde de verplichte opgave van energie op menukaarten in. Je hebt recht te weten hoeveel calorieën je binnenkrijgt als je iets besteld. Zodoende werd New York de eerste staat in de VS waar je op de borden bij de fastfoodketens niet alleen een getal ziet dat de prijs aangeeft, maar ook een getal van het aantal kilocalorieën dat je consumeert. Zo wordt ineens duidelijk dat mensen die iets tussen de 2000 en 2400 kcal per dag nodig hebben bij het eten van een dubbele burger met kaas en bacon al voor de helft in hun dagelijkse caloriebehoefte voorzien. Ga je ook nog bij Starbucks langs dan zie je dat je met een large Cafe Latte al bijna alle calorieën voor een dag binnen hebt gekregen en dus eigenlijk niet meer hoeft te eten. Bloomberg´s naam is ook verbonden met het laten verdwijnen van transvetten uit de producten. Ooit waren die transvetten binnengehaald als een goedkope en gezonde vervanging van dierlijke vetten, maar inmiddels is duidelijk geworden dat het lichaam ze moeilijk afbreekt, dat de vetcellen waarin ze belanden gaan ontsteken en dat ze een grotere kans op hart en bloedvatziekten geven dan andere vetten. Na een lange strijd met de producenten van voedsel werd het verbod op transvetten ingevoerd en geen enkele consument heeft daar eigenlijk last van gehad. Vervolgens kwam Bloomberg´s voorstel om de steeds maar groter wordende flesjes en blikje frisdrank aan te pakken. Geen grote flesjes en blikjes van een liter meer, maar maximaal een halve liter. Afgelopen dinsdag zou die regel van kracht worden, maar op maandag besloot een rechter dat de wet willekeurig en grillig was. Waarom wel cola en niet fristie? Het mocht niet. De tegenstanders van de wet juichten triomfantelijk omdat ze het idee van een ´nanny state´ haten, de voorstanders waren verbijsterd omdat een interessante poging om vanuit public health iets te doen dat niet al te ingrijpend is en de mensen die tot nu toe hun mond hadden gehouden schreven en discussieerden in de media dat het eigenlijk om een groot conflict gaat tussen individuele verantwoordelijkheid en bemoeizucht van de overheid. Een flesje cola van een liter bevat ongeveer 320 kcal en dat zit er in vanwege de enorme hoeveelheid suiker in frisdrank en dat is schadelijker voor je gezondheid dan die energie. De suiker is een directe aanslag op je metabolisme. Naar de bioscoop en daar in de anderhalf uur die een film duurt een emmer popcorn en zo´n literflesje frisdrank consumeren, mag dan een stukje Amerikaanse cultuur geworden zijn, maar het is ontstaan door en lang proces van bewuste beeldvorming via marketing door de producenten van frisdranken. Het is een leerproces geweest waardoor ouders buiten spel kwamen te staan: dit flesje met een liter frisdrank erin is een ´gewoon´ flesjes, blikje cola. Maar het is niet gewoon in een samenleving waar alles wat slecht voor ons is al in overmaat goedkoop aanwezig is en de marketing ons voortdurend verleidt. Uit analyses van voedsel- en drankgebruik blijkt dat gebruik van één consumptie frisdrank per dag een bedreiging voor het gewicht van kinderen en tieners betekent. Er is ook onderzoek dat als mensen zoveel frisdrank consumeren, ze ook andere fastfoodproducten meer gebruiken. Zoals alles is ook overgewicht ingewikkelder en niet afhankelijk van één enkele gewoonte of product. Aanpak van de obesitasepidemie, die langzaam maar zeker overgaat in een diabetesepidemie en nu al de gemeenschap miljarden kost (in Nederland bijvoorbeeld al 11 miljard per jaar) betekent vele factoren aanpakken. De colaverpakking is er eentje van. Let wel: frisdrank wordt niet verboden. De maximale portie wordt kleiner en als je er twee of drie van wilt drinken ben je nog altijd vrij. Er gaat wel een belangrijk signaal van uit. Dit is een ´normale´ portie en een literfles niet. En als je er meer van drinkt is dat je eigen keuze. We hoeven de frisdrankindustrie onze kinderen niet op laten voeden met de boodschap dat het wel ´normaal´ is. Daar komt nog bij dat een groot deel van de mensen genetisch zo in elkaar zit dat ze er aan verslaafd raakt. Het past in het plaatje dat obesitas voor mensen met een ongelukkig genetisch mozaïek lijkt te zijn weggelegd en dat het verhaal van de eigen wil en wilskracht irrelevant is geworden. Het gaat niet om een conflict tussen het recht om te verkopen wat je wilt en het idee dat de consumenten zelf maar moeten beslissen, maar om het toenemende besef van onvermijdelijkheid van de toename van de obesitasepidemie als mensen met een genetische aanleg waardoor ze ziek zullen worden in een omgeving moeten wonen met producten en verleidingen die ze telkens dingen laten doen die niet goed voor ze zijn. Bloomberg laat het er niet bij zitten, heeft hoger beroep aangevraagd en dat komt in juni voor.
Ivan Wolffers is arts, publicist en hoogleraar