Opgelegde solidariteit kweekt scheve ogen

De indruk bestaat dat de PvdA met het binnenslepen van een inkomensafhankelijke zorgpremie knap heeft onderhandeld. De VVD heeft ervoor getekend en zal er nog een hele kluif aan hebben om daar weer onderuit te komen. 'Terugonderhandelen' heet dat in het liberale jargon, een gewoonte die aan de PvdA wordt toegeschreven en waar ze bij de VVD juist zo'n hekel aan hebben. Dat de VVD zich in eigen voet heeft geschoten en in de Telegraaf een storm van negatieve berichtgeving over zich heeft afgeroepen, mag duidelijk zijn. Dat valt voor Mark Rutte al bijna niet meer de repareren. Maar is dat geen reden voor triomfalisme bij de PvdA, waar voorzitter Hans Spekman al zout in open wonden wreef door pesterig van een nivelleringsfeest te spreken. In de politiek is perceptie alles en het idee dat hardwerkend Nederland nu veel meer zorgpremie moet gaan betalen ten gunste van de lagere inkomensgroepen zet nu al kwaad bloed. In linkse kring bestaat een neiging dit als 'gezeur' af te doen, maar ook als de nivelleringseffecten voor de hogere inkomensgroepen zouden meevallen is de schade al aangericht. Door het kabinetsakkoord hebben velen nu het idee dat zij meer moeten gaan betalen voor hun zorgpremie zonder daar betere zorg voor terug te krijgen. En erger nog, dit is een verplichte herverdeling ten gunste van de lagere inkomensgroepen, die de zorg al bijna 'gratis' krijgen en daar door ongezondere leefgewoonten ook meer beroep op doen. Dat wordt door de hogere inkomensgroepen niet alleen als onrechtvaardig ervaren, maar lijkt ook geen oplossing te bieden voor de steeds verder oplopende zorgkosten. Daar weegt geen enkele verlaging van de inkomstenbelasting tegenop. Dat zou ook de PvdA een zorg moeten zijn. In de eerste plaats omdat er met de VVD verder moet worden geregeerd, anders is de hele deal bij voorbaat al gesneuveld. In de tweede plaats omdat ook veel PvdA-kiezers meer dan modaal verdienen en er ook grenzen zijn aan hun solidariteit. En in de derde plaats omdat door de overheid opgelegde solidariteit scheve ogen kweekt. Als iedereen het idee krijgt door de overheid 'gepakt' te worden, en dan ook nog eens op een willekeurige manier, tast dat de bereidheid om solidair met de zwakkeren te blijven voor de toekomst aan. Nivelleren kun je nog via de inkomstenbelasting doen. Die betaal je één keer per jaar, zonder dat je echt ziet wat ermee gebeurt. Maar elke maand meer voor dezelfde zorg moeten betalen, alleen omdat je meer verdient dan een ander die zich mogelijk ook minder heeft ingespannen, valt niet uit te leggen. Dat kweekt machteloze woede en is vragen om een burgeropstand. Het is onbegrijpelijk dat ze dit bij de PvdA niet snappen. Het solidariteitsbeginsel is gebaseerd op het idee dat 'eerlijk delen' in het belang is van iedereen. Iedereen loopt het risico ziek te worden. Dat kan voor hemzelf gelden, maar ook voor een familielid. Juist vanwege dit welbegrepen eigenbelang is het niet moeilijk uit te leggen waarom individuen met collectieve ziektekostenverzekeringen beter af zijn. De verzorgingsstaat is afhankelijk van de bereidheid van de sterkeren om voor de zwakkeren in te staan. Maar dat gebeurt met het idee dat de sterkeren daar voordeel bij hebben en dat de zwakkeren worden aangemoedigd om hun eigen lot te verbeteren. Een inkomensafhankelijke zorgverzekering breekt daar expliciet mee en ondergraaft dus ook de solidariteitsgedachte. Daar heeft de PvdA uiteindelijk zichzelf mee. Ook de PvdA heeft er dus alle belang bij dat de onzalige plannen over de inkomensafhankelijke zorgpremies van tafel gaan. Bovendien vier je een feestje met z'n tweeën, niet alleen. Nivelleren is prima, maar dan als uitkomst van economische groeiprocessen waar alle burgers beter van worden en democratische politieke keuzen waarover nationale consensus bestaat. Zo was het in de tijd van vader Drees en zo was het in de hoogtijdagen van het poldermodel toen Wim Kok premier van alle Nederlanders was. Ook de PvdA schiet zich dus in eigen voet als het over de inkomensafhankelijke zorgpremies niet wil heronderhandelen.