Kantelpunten in klimaatverandering? Die bestaan waarschijnlijk niet

De laatste tijd spreken klimaatwetenschappers regelmatig over kantelpunten als het gaat om de opwarming van de aarde, zogeheten points of no return. Maar vermoedelijk is er meestal niet zo'n kritiek omslagpunt.

Het idee van een kantelpunt is dat een klimaateffect, bijvoorbeeld de permafrost die smelt, zichzelf versterkt. Doordat de permafrost smelt komen er broeikasgassen vrij waardoor de aarde nog sneller opwarmt. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor savannes die CO2 kunnen opslaan, maar dan veranderen in woestijn, waardoor dat niet meer kan.

Maar Max Rietkerk, hoogleraar ruimtelijke ecologie aan de Universiteit Utrecht, legt in NRC uit dat dit niet per se hoeft te betekenen dat er een onomkeerbaar punt is bereikt. "Ruimtelijke patronen – zoals droge plekken of kluwen algen – die kunnen ontstaan in verstoorde ecosystemen hoeven geen teken te zijn van een dramatisch kantelpunt. Ze kunnen zelf een nieuw, veerkrachtig en stabiel systeem vormen.”

Systeem herstelt zichzelf"Er zijn wel kantelpunten, zoals bij het troebel worden van kleine en ondiepe meertjes, maar in grote systemen worden er zelden echt kantelpunten gezien. Er verschijnen veel wetenschappelijke artikelen die waarschuwen dat systemen een kantelpunt naderen, maar die beschrijven vooral veranderingen, wat nog niet betekent dat je naar een kantelpunt toe beweegt. In zee zie je bijvoorbeeld dat er lokale algengroei kan zijn, zonder dat de hele zee troebel wordt."

Zelf dacht de wetenschapper ook lang in kantelpunten. "Zoals dat savannes een kantelpunt waren naar woestijn. Maar het enige voorbeeld daarvan is de grootschalige verwoestijning in de Sahel, in Afrika, in de jaren zeventig door droogte en overbegrazing. Maar we zien nu dat het daar minder droog wordt. Het systeem lijkt zichzelf te herstellen. Dat betekent niet dat we kantelpunten in het klimaat of grote ecosystemen kunnen uitsluiten, maar ze lijken wel onwaarschijnlijk.”

Dat betekent uiteraard niet dat klimaatverandering op zich een minder groot probleem is dan gedacht. "Het is goed nieuws dat dramatische kantelpunten minder optreden dan we dachten, maar klimaatverandering blijft een serieuze zaak zoals ook duidelijk blijkt uit het laatste IPCC-rapport, van het klimaatpanel van de Verenigde Naties.”

Bron(nen): NRC